Dallas ngày 22-8-2008
Thưa anh Đặng Chí Bình,
Tôi vừa đọc xong trọn bộ 4 cuốn hồi ký THÉP ĐEN của anh, và như đã hứa với anh, tôi gửi anh lá thư này để nói lên cảm nghĩ của tôi về hồi ký của anh.
Vì đã đọc kỹ từng trang anh viết, tôi thấy như đã quen biết anh rất rõ và có cảm tình đặc biệt với anh. Tôi cũng là người công giáo như anh và rất kính mến và ghi ơn Tổng Thống Ngô Đình Diệm là người đã cho tôi một học bổng quốc gia để du học Hoa Kỳ năm 1959 khi tôi 18 tuổi. Tôi cầu mong anh được luôn an khang để tận hưởng cuộc đời còn lại trong một xã hội tự do bậc nhất trên thế giới này sau khi đã hy sinh quá nhiều cho lý tưởng phục vụ quê hương.
Phải nói ngay, anh kể chuyện hấp dẫn và có lớp lang lắm, khiến người đọc rất dễ theo dõi và không bao giờ bị hụt hẫng. Trí nhớ của anh phi thường và nhận xét của anh tinh vi. Trong những hoàn cảnh ngặt nghèo như vậy mà anh vẫn giữ được một tâm hồn thi sĩ, một tinh thần hài hước.
Tôi đã thích thú đọc từng trang anh viết, và nhờ đó được biết thêm về cuộc sống của người dân miền Bắc năm 1962, qua sự quan sát của anh trước khi anh bị phản gián cộng sản bắt anh và cho anh vào Hỏa Lò. Tôi cũng đã nghe nhiều người nói về chuyện tàn ác của cộng sản đối với binh lính miền Nam sau 1975, nhưng những chi tiết anh kể trong hồi ký sống động hơn nhiều. Anh cũng lột tả được cuộc sống cơ cực của dân Saigon sau khi anh được trở về với gia đình vào đầu thập niên 1980, sau 18 năm lao tù. Tôi âm thầm nhỏ lệ đọc những lời thành tâm anh viết về cuối cuộc đời của bác trai và bác gái. Cảm ơn anh thật nhiều đã chia xẻ những kinh nghiệm đắng cay của anh với bọn quỷ đỏ.
Anh có biệt tài tả hình dáng và tính tình của các nhân vật một cách ngắn và gọn, từ những tên cán bộ ác ôn cho đến những người cộng sản còn chút lương tri, từ những bạn tù cùng cảnh ngộ và lý tưởng như anh cho đến những người cộng sản còn chan chứa tình người như cô y tá Vân chẳng hạn. Cuộc tình vô vọng nhưng tuyệt đẹp giữa người tù ĐCB và cô y tá Vân là một cao điểm trong bộ hồi ký của anh. Nó đã làm cho lòng tôi xao xuyến một cách lạ kỳ! Tôi cũng rất thích được nghe những câu chuyện đắng cay anh kể về những nhân vật nổi tiếng nhưng bất hạnh như nữ sĩ Thụy An và dược sĩ cựu thị trưởng Hà Nội Thẩm Hoàng Tín.
“Vô tri bất mộ,” cổ nhân đã nói. Vì tôi đã biết anh qua cả ngàn trang hồi ký, tôi cảm phục anh vô cùng. Lòng can đảm, sự quyết tâm phục vụ lý tưởng, và những giá trị đạo đức không thể lay chuyển của anh đã nổi bật trong THÉP ĐEN. Anh có quyền hãnh diện đã hoàn tất một tác phẩm để đời.
Cuối thư, tôi xin cầu nguyện Thiên Chúa luôn quan phòng cho anh và quý quyến.
Với tất cả chân tình,
Tiến Sĩ Đàm Trung Pháp
Giáo Sư Thực Thụ
Texas Woman's University
